Φαίδρα

του Ρακίνα ( σε εκδοχή του Ted Hughes)

Η Φαίδρα είναι η αγαπημένη ηρωίδα κάθε γυναίκας που βλέπει τα νιάτα της σιγά-σιγά να ξεφτίζουν. Θέλει να αγαπηθεί και να αγαπήσει έξω από τα στενά περιθώρια που της βάζει η ηλικία της και οι κοινωνικές συμβάσεις. Στην προσπάθειά της να το κάνει, τελικά καταστρέφει το αντικείμενο του πόθου της και χάνεται και η ίδια από το δικό της χέρι, μην αντέχοντας τις τύψεις.

Θα μου επιτρέψετε η αγαπημένη μου Φαίδρα να είνα η Μελίνα Μερκούρη, παρότι λίγο πιο καλότυχη στην εκδοχή της Μαργαρίτας Λυμπεράκη σκηνοθετημένη από το Dassin, αφού τουλάχιστον πρόλαβε να γευτεί λίγο από τον απαγορευμένο καρπό πριν πάρει το δρόμο για το στερνό ταξίδι. Αποκλείεται εκ των προτέρων η εκδοχή του Ρακίνα με τη Βασίλισσα Helen Mirren να της πάρει τη θέση, αλλά ποιος ξέρει τι εκπλήξεις μας επιφυλάσσει...

Με κάποια λύπη και ολίγα χασμουρητά, επανέρχομαι την ώρα τούτη που οι σημερινοί, ανυποψίαστοι θεατές μπουκάρουν στο αρχαίο θέατρο για να χειροκροτήσουν τη Mirren, για να πω ότι τελικά η μόνη έκπληξη που μας επιφύλασσε η χθεσινή παράσταση, ήταν τελικά ο...Tom Hanks. Γιατί, με το Γεωργουσόπουλο και τους άλλους στο σινάφι πιάναμε κι άλλοτε ψιλή κουβέντα, αλλά με τον Tom δεν ήταν καθόλου αναμενόμενο. Όχι ότι χρειαζόταν, βέβαια, η λεκτική του επιβεβαίωση ότι μαγεύτηκε, αφού τον είδαμε να σφυρίζει και να καταχειροκροτάει, αλλά, δε βαριέσαι, την πήραμε κι αυτή.

Κάπου εδώ θα πρέπει να αμφισβητήσουμε, δυστυχώς, το γούστο του Tom, γιατί η παράσταση ήταν μέτρια στην καλύτερη περίπτωση, τουλάχιστον ως όλον, με κάποιες δυνατές στιγμές στο δεύτερο μισό, που κάπως μας αποζημίωσαν. Το κείμενο του Ρακίνα όχι πλέον έμμετρο, πειραγμένο ευχάριστα από το Hughes, ακουγόταν ευχάριστα την αγγλική γλώσσα, με τους υπέρτιτλους εντελώς περιττούς, κατά την ταπεινή μου γνώμη. Εξηγούμαι: ήταν τοποθετημένοι τόοοοοσο ψηλά, που ήταν πρακτικά αδύνατο να παρακολουθεί κανείς ταυτόχρονα την παράσταση και τη μετάφραση. Οπότε, υποθέτω ότι και οι μη-γνώστες της αγγλικής επικεντρώθηκαν στη δράση επί της ορχήστρας και άφησαν το συναίσθημα να τους καθοδηγήσει ως προς τα τεκταινόμενα.

Η ερωτοχτυπημένη Φαίδρα ( Phèdre για το Ρακίνα, με τον τίτλο ακριβώς που ανέβηκε στο Λονδίνο) δε μπόρεσε να πείσει κανένα για τα βάσανα που περνούσε, με τη λιγότερη δυνατή εκφραστικότητα, φωνή εντελώς flat και κινήσεις που έδειχναν άψυχες ως εξωτερικά μονάχα σχήματα συναισθημάτων. Η παράσταση που μεταδόθηκε live από το Lyttelton Theatre σε πληθώρα κινηματογράφων ανά τον κόσμο, για να κερδίσει κάποιο αόριστο στοίχημα περί αμεσότητας του θεάτρου ακόμη και κινηματογραφημένου, ίσως τελικά να είχε περισσότερη πλάκα σε μια μεγάλη οθόνη με μερικά γκρο πλάνα και την κάμερα να τραβάει από διάφορες γωνίες, θα ήταν σίγουρα λιγότερο βαρετή.

Αυτοί που ξεχώρισαν ήταν σε κάθε περίπτωση η Οινώνη τροφός-νοσοκόμα της Φαίδρας --είχε όλα όσα χρειαζόταν ο ρόλος, όχι μόνο τη σωστή όψη, αλλά και φωνή, κίνηση, ήταν δηλαδή άψογη-- και ο Θηραμένης, ο παιδαγωγός του Ιππόλυτου. Ειδικά η περιγραφή του τέλους του πρίγκηπα έκοβε την ανάσα. Του πρίγκηπα --και μέγα εραστή σε Mama Mia! και Duchess--, που είχε το εντυπωσιακότερο παράστημα και πολύ πειστικό attitude αγέρωχου νέου, αλλά είχε επίσης τάση να κάνει τις χειρονομίες που είχε διδαχτεί δίχως ψυχή (χειρονομίες και στάσεις σώματος που διδάσκονταν ως μέρος μιας μεθόδου στη Γαλλία, μέθοδος που έκανε το παίξιμο εντελώς κλασικό και ακαδημαϊκό, όπως ήταν τότε, σε εποχές Ερνάνη, πολύ της μόδας, της οποίας (μεθόδου) όμως το όνομα συνεχώς μου διαφεύγει). Ο Θησέας έκανε πολύ σαματά δίχως άλλο, αλλά μου φαινόταν κάπως vulgaire για ήρωα, έμοιαζε περισσότερο με ταβερνιάρη.

Θα περάσω στα γρήγορα το σκηνικό, που ήταν αρκετά επιβλητικό και λιτό, αλλά λίγο, και τα κοστούμια, που ήταν ένα παράλογο mixture από διάφορες εποχές και παραδόσεις, με το μωβ του επιταφίου στη Φαίδρα να κουράζει και να είναι αταίριαστο με το λευκό λιτό της Αρικίας, ας πούμε, ή με το αμπέχονο του Θησέα. Γενικά, όχι μια παράσταση που θεωρώ αντάξια του National Theatre. Δεν είναι τυχαίο που περισσότερο θάψιμο έπεσε στην Αγγλία, παρά έπαινοι, αλλά όταν ο σκηνοθέτης έχει ασαφές όραμα και αφήνει στους ώμους των σταρ του τη δουλειά που του αναλογεί (είτε από φόβο να μην προσβάλλει την καλλιτεχνική τους οντότητα, είτε από άποψη) κάτι τέτοια παθαίνει.

---

Σκηνοθεσία: Nicholas Hytner
Σχεδιαστής: Bob Crowley
Φωτισμοί: Paule Constable
Μουσική/ ηχητικός σχεδιασμός: Adam Cork
Φωνητική διδασκαλία: Kate Godfrey
Επιμέλεια κοστουμιών: Christine Rowland
Υπερτιτλισμός: Χριστίνα Παγκουρέλη
Παίζουν: Helen Mirren, Dominic Cooper, John Shrapnel, Margaret Tyzack, Wendy Morgan, Ruth Negga, Chipo Chung, Stanley Townsend, Γιώργος Λιακόπουλος

Εθνικό Θέατρο Μεγάλης Βρετανίας

Ελληνικό Φεστιβάλ
Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου / 10 & 11 Ιουλίου 2009