Σελίδες

28/7/07

Δαίμονες και δαιμονισμένοι

του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι

Οι μεγάλοι Ρώσοι συγγραφείς αποτελούν πηγή δραματουργικής έμπνευσης χρόνια τώρα στις αθηναϊκές σκηνές. Έχουμε δει και στο παρελθόν Γκόγκολ, Ντοστογιέφκσι και Τολστόι, φέτος όμως ήρθε η κορύφωση με παραστάσεις-μεγαθήρια όπως ο Ηλίθιος του Εθνικού και τώρα οι Δαίμονες και Δαιμονισμένοι της Λυμπεροπούλου υπό τη σκέπη του Φεστιβάλ Αθηνών (με έναν αυθεντικότερο Πόλεμο και Ειρήνη, από ρώσικο θίασο στη γλώσσα τους, στο ενδιάμεσο).

Φαίνεται ότι η επική διάσταση στο θέατρο είναι τελευταία it thing, κυρίως όταν αφορά τη χρονική διάρκεια της παράστασης, και παρότι θεωρώ φοβερή θεατρική εσωστρέφεια και μονομανία να θεωρεί ο εκάστοτε συντελεστής ότι το ευρύ κοινό μπορεί να παρακολουθήσει αγόγγυστα 7ωρο-6ωρο série με ενδιάμεσα διαλείμματα για κολατσιό, δεν έχω εντούτοις τίποτα να προσάψω στη θαρραλέα Μάγια Λυμπεροπούλου. Το montage-editing είναι
παντού και πάντα η δυσκολότερη δουλειά, "και ποιος είμαι εγώ που θα περικόψω το μέγα Ντοστογέφσκι", σκέφτεται κανείς, όταν έρχεται αντιμέτωπος με το ογκώδες υλικό. Όλα είναι σημαντικά, πράγματι, αλλά το βιβλίο το πιάνεις και το αφήνεις, επίσης το διαβάζεις ξαπλωμένος, την παράσταση πάλι όχι. Αλλά τέλος, πάντων.

Ο Fyodor Dostoevsky έγραψε το Бесы (Besy) το 1872, που αρχικά μεταφράστηκε The Possessed, υπήρξε μαζική επιρροή για κόσμο και κοσμάκη και ανέβηκε στη σκηνή σε μεταφορά του Albert Camus. Κάπου στη συνέχεια οι απόψεις των φωτισμένων περί μετάφρασης του τίτλου άρχισαν να διίστανται• το Δαιμονισμένοι έγινε τελικά Δαίμονες (Devils πρώτα, Demons στην τελευταία έγκυρη μετάφραση του 1995 από τους Pevear & Volokhonsky). Η Μάγια Λυμπεροπούλου, γιορτάζοντας τα πενηντάχρονά της στο σανίδι και μη θέλοντας να προδώσει ούτε την παλιά ούτε τη νέα σχολή, διάλεξε έξυπνα τίτλο που περιλαμβάνει και τις δυο εκδοχές. Πράγματι, η πλοκή που περιγράφει την ιστορία πέντε δυναμικών χαρακτήρων στην τσαρική ακόμη Ρωσία, την εποχή που οι κομουνιστικές και αθεϊστικές ιδέες είχαν πρωταρχίσει να εξαπλώνονται. Γύρω τους, φυσικά, κινούνται δυναμικά γυναικείοι χαρακτήρες, μητέρες, σύζυγοι, αγαπημένες που συμπληρώνουν την εικόνα μιας κοινωνίας σε εσωτερικό αναβρασμό από τη σύγκρουση του παλιού και του νέου. Πραγματικά πρόσωπα και πράγματα του τότε, ενέπνευσαν το Dostoevsky να γράψει τους Δαίμονες που όμως δε φαίνονται τόσο ξένοι στην εποχή μας.

Από προσωπική εμμονή της Λυμπεροπούλου με το έργο στήθηκε μια εξάωρη παράσταση που αναδεικνύει τα θέματα του αναγνώσματος συνδυάζοντας ένα μπουκέτο ηθοποιών κάθε γενιάς με λιτό, χρηστικό σκηνικό και καθαρά ακούσματα. Οι χαρακτήρες ήταν δουλεμένοι με ενάργεια από όλους τους ηθοποιούς —πρώτη φορά μου έτυχε να μελαγχολώ όταν κάποιος έφευγε από τη σκηνή μετά την τελευταία ατάκα του. Ήθελα να τους βλέπω όλους συνέχεια, γι’ αυτό και όταν όλα τα στοιχεία ενώνοντας στο κονσέρτο των πολυπρόσωπων σκηνών κυριαρχούσε δημιουργικός οργασμός. Χάρη στο καλογραμμένο, πυκνό μυθιστόρημα, οι χαρακτήρες –ύστερα από την αρχική σκιαγράφησή τους στην αρχή του Α’ Μέρους—εμφανίζονταν διαδοχικά, προσφέροντας συνεχή ανανέωση προσώπων και διακλάδωση επιμέρους πλοκών. Δεν προλάβαινε κανείς να συνηθίσει, να εξοικειωθεί εντελώς με τους χαρακτήρες ενώπιόν του και ένας νέος παρουσιαζόταν (πολύ έντονα αυτό το αίσθημα έκπληξης με συνεπήρε στην είσοδο της Παπαδημητρίου και του Πυρπασόπουλου). Σίγουρα, με την παράσταση μπορούν να φανατιστούν περισσότερο όσοι έχουν διαβάσει το έργο ή έστω έχουν αποθέματα φαντασίας και προσθέτουν τους συνδετικούς κρίκους π.χ. τις εκτενείς ψυχολογικές περιγραφές που αναγκαστικά λείπουν.

Στους Δαίμονες, έργο με έκδηλη πολιτική χροιά, αλλά κατά τι απαλυμένη στη θεατρική του αυτή εκδοχή, δυο εύποροι νεαροί (και αντίζηλοι), ο Νικολάι-Παπαχρόνης και ο Πιοτρ-Πυρπασόπουλος, μέλη μιας επαναστατικής οργάνωσης να επιθυμούν αλλαγή, δύναμη ή απλώς πρόκληση και διασκέδαση της ανίας τους. Μαζεύουν γύρω τους οπαδούς (Σάτοφ, Κυρίλοφ κτλ) εκτελεστικά όργανα, αφοσιωμένες ερωμένες (Λισαβέτα, Ντάρια). Αυτοκτονίες, δολοφονίες, σκάνδαλα και πάθη μας κρατούν καλή συντροφιά το μακρύ θεατρικό ταξίδι, αξίζει όμως επί τη ευκαιρία να ξαναθυμηθούμε το ίδιο το έργο του χαρτοπαίκτη συγγραφέα.

Για όσους δεν είχαν υπομονή για το δεύτερο μέρος, η (εκδικητική) παράσταση επιφύλασσε μια δυσάρεστη έκπληξη: η Άννα Μάσχα (αγαπημένη και ακριβοθώρητη) δεν έπαιζε παρά μόνο στο δεύτερο τρίωρο.

Μετάφραση: Αντρέ Μαρκοβίτς
Mεταφορά – σκηνοθεσία: Μάγια Λυμπεροπούλου

Σκηνικά - Κοστούμια: Θάλεια Ιστικοπούλου
Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος
Μουσική επιμέλεια: Νίκος Μαστοράκης

Κίνηση: Αγγελική Στελλάτου
Επεξεργασία σκηνικού: Τέση Σπηλιώτη
Ερμηνεύουν:
Άννα Μάσχα, Ιωάννα Παππά, Μάνια Παπαδημητρίου, Δημοσθένης Παπαδόπουλος, Νικολέτα Βλαβιανού, Βίκυ Βολιώτη, Κώστας Μπερικόπουλος, Μάγια Λυμπεροπούλου, Γιώργος Πυρπασόπουλος, Γιάννος Περλέγκας, Ναταλία Καποδίστρια, Στέλιος Γεράνης, Γρηγόρης Γαλάτης,Παντελής Δεντάκης, Αργύρης Καβίδας, Βασίλης Καραμπούλας, Θόδωρος Κατσαφάδος, Άγγελος Μπούρας, Αλεξάνδρα Παντελάκη, Κωνσταντίνος Παπαχρόνης, Αλέξανδρος Σωτηρίου, Νίκος Χατζόπουλος

Ελληνικό Φεστιβάλ,

Πειραιώς 260, Χώρος Η

5 σχόλια:

lo-li είπε...

Κααααλημεεεεραααα:-)

Δυστυχώς δεν πρόλαβα να δω ούτε τη Μάσχα, ούτε την υπόκλιση των ηθοποιών αφού στην πρεμιέρα, όπου ήταν και τα δύο μέρη μαζί, το έργο κράτησε 7 ώρες και κάτι(τελείωσε 3:30 το βράδυ!). Στο 6ωρο έφυγα γιατί πολύ απλά δεν την πάλεψα!

Ήταν κρίμα πάντως να βλέπεις μετά το τρίωρο σε κάθε διάλλειμα που έκανε να φεύγουν κι ένα γκρουπ θεατών. Ενώ ήταν μια πάρα πολύ καλή προσπάθεια, όλοι οι ηθοποιοι ένας κι ένας, η σκηνοθεσία τέλεια -εντελώς Ντοστογιεφσκικο σύμπαν- κούραζε πολύ από ένα σημείο και μετά. Δε ξέρω πως θα μπορούσε να γίνει πιο μικρό σε διάρκεια αλλά κι οι συντελεστές θα πρέπει να μπαίνουν και λίγο στη θέση του θεατή...

ΚΑΑΑΛΕΣ ΔΙΑΚΟΠΕΕΕΕΣ!

Stylianee είπε...

Kales diakopes kai apo mas! (an kai apo kei akomi, theatra ekserevnoume:P)

Ο Καλος Λυκος είπε...

εγώ ομολογώ πως είδα μόνο το δεύτερο μέρος, μιάς και έμαθα πολύ αργά γιά την παράσταση - και έφευγα ξανά γιά Αμερική...
Δεν πιστεύω όμως πως η παράσταση θα μπορούσε να γίνει μικρότερη, χωρίς να χάσει σημαντικά. Και άν και έξι-εφτά ώρες είναι πραγματικά πολύ, πηγαίνεις να το δείς συνειδητά και προετοιμασμένος...
εδώ υπήρξε κόσμος που στρώθηκε και είδε σερί τον "Άρχοντα των Δακτυλιδιών", που τράβηξε εννέα ώρες...

καλό καλοκαίρι

Ανώνυμος είπε...

θα συμφωνησω με τον καλο λυκο. δε νομιζω πως μπορουμε να γκρινιαζουμε για τη διαρκεια της παραστασης... αλλωστε δεν ειναι κατι που γινεται καθε τρεις και λιγο! ηταν μια ξεχωριστη περισταση και για το θεατρο, μην ξεχναμε τα 50 χρονια της Λυμπεροπουλου...
Και δεν πιστευω πως εχει να κανει με καμια εμμονη της η διαρκεια της παραστασης. Ειχε κανεις την ευκαιρια να το δει σπαστα, σε δυο μερη αν πιστευε πως "δεν θα το αντεξει".
Εμεις πηγαμε το Σαββατο στην ενιαια, και μπορω να πω πως οι απωλειες ηταν ελαχιστες, απο την πλευρα του κοινου.
Η παρασταση αυτη καθεαυτη ηταν συμπαθητικη. Το μονο που θα ηθελα θα ηταν να προσφεροταν καφες στο κυλικειο, αντι για κρασι ας πουμε... Κατα τα αλλα με καλυψε, ηταν κατανοητη, χωρις να εχω διαβασει το μυθιστορημα του Ντοστογιεφσκι.

Ανώνυμος είπε...

Βρέθηκα στην πρεμιερα της παράστασης και καθόμουν στην τρίτη σειρά. Την είδα ολόκληρη. Θεωρώ πως ήταν μια εξαιρετική προσπάθεια και πως αδικήθηκε από τους κριτικούς, και πως ήταν πράγματι θλιβερό σε κάθε διάλειμμα να βλέπεις κόσμο να φεύγει. Διάβασα το μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι τον Απρίλιο, μόλις δηλαδή έμαθα ότι θα παιζόταν. Η Λυμπεροπούλου πιστεύω πως έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε, πετυχαίνοντας ένα άρτιο αποτέλεσμα. Η Μάνια Παπαδημητρίου και η Άννα Μάσχα άφησαν το στίγμα τους, ο Νίκος Χατζόπουλος χαρακτηριζόταν-όπως πάντα-από σκηνοθετική ευγλωττία, ο Γιάννος Περλέγκας στάθηκε στο ύψος του, ο Πυρπασόπουλος ήταν άριστος, ο Δημοσθένης Παπαδόπουλος έπαιξε με όλη του την ψυχή και ο Κωνσταντίνος Παπαχρόνης για άλλη μια φορά με συγκλόνισε. Συγχαρητήρια σε όλους για την προσπάθεια και το ήθος που έδειξαν