Ηλέκτρα

του Σοφοκλή

Η φετινή Ηλέκτρα του Εθνικού, ανεξαρτήτως καλλιτεχνικού αποτελέσματος είναι αναμφίβολα το γεγονός του καλοκαιριού. Είτε λόγω star σκηνοθέτη, είτε λόγω all star cast τριών γενεών, είτε λόγω βαπτίσματος του πυρός νεόκοπων (αμφιβόλου -και μη- ταλάντου) πρωταγωνιστών, το κοίλο της Επιδαύρου γέμισε ασφυκτικά και τις δύο μέρες των παραστάσεων. Στοίχημα ανοιχτό σε πολλά μέτωπα.

Στην ολότητα του μπορεί να μην κερδήθηκε. Εκτός ενός σημείου που συνέκλιναν άπαντες: ακόμα κι όσοι εντόπισαν κάποιες αδυναμίες, υποδεχτήκαν μια νέα πρωταγωνίστρια, που παραδόθηκε μέχρι κυττάρου στον ρόλο ογκόλιθο της Ηλέκτρας και τον απογείωσε. Η Στεφανία Γουλιώτη στα 27 της πνίγηκε σε μια θάλασσα από χειροκροτήματα για αυτό που θα ‘πρεπε να είναι αυτονόητο: ένας νέος άνθρωπος να αδράξει ένα συνομήλικο του ρόλο και να αναμετρηθεί μαζί του μέχρι τελικής πτώσης. (Ευτυχής συγκυρία ότι φέτος άλλη μια εξαιρετική νέα ηθοποιός καταπιάνεται με ρόλο τέτοιου διαμετρήματος - η 25χρονη Λουκία Μιχαλοπούλου ως Λαίδη Μακμπεθ).

Τι ακριβώς είδαμε όμως στην Επίδαυρο όλη αυτή η λαοθάλασσα που μαζευτήκαμε την Παρασκευή και το Σάββατο; Τίποτα φρέσκο ή καινοτόμο από πλευράς σκηνοθεσίας. Ο ώριμος Peter Stein έκανε μια συμβατική (απόλυτα έγκυρη λόγω της αναμφισβήτης πείρας του) ανάγνωση της ψυχοτραγωδίας του Σοφοκλή: Ηλέκτρα - αγρίμι, Κλυταιμνήστρα - φιλήδονη, ερωτικά ενεργή κοκέτα, Χρυσόθεμη - συντηρητική και συμβιβασμένη χαμηλών τόνων υποτελής των δυνατών, Ορέστης - έρμαιο περισσότερο της εφηβικής ορμής του και λιγότερο ιερού καθήκοντος, Αίγισθος - μπλαζέ μικροπολιτικός ποντικός στη σκιά του προκατόχου του. Όλοι τους έτσι ακριβώς όπως τους έχουμε ξανασυναντήσει και στο παρελθόν.

Αν είχε κάτι ενδιαφέρον η προσέγγιση του Stein είναι ότι προσέδωσε σε όλους τους ήρωες τη στάμπα του αντι-ήρωα. Από τη λασπωμένη Ηλέκτρα που ακόμα και τα επιχειρήματα της αποδυναμώνονταν από την υστερία της, μέχρι τον αντίποδα, την Κλυταιμνήστρα, που παρά την ψυχραιμία της η επιχειρηματολογία της ήταν αδύναμη (αν και δικαιολογημένη απ’ την ίδια), περιφέρονταν στη γεμάτη άχυρα ορχήστρα, που αγκάλιαζε το αδιαπέραστο μίνιμαλ μεταλλικό ανάκτορο (Διονύσης Φωτόπουλος) ανίκανοι να διαχειριστούν τη μοίρα τους. Με το Σοφόκλειο λόγο εκσυγχρονισμένο από τον Πέτρο Μάρκαρη (πάνω στη μετάφραση του Μίνου Βολανάκη) ως όχημα, ο Stein δεν πρόδωσε το κείμενο ούτε στιγμή με περιττές φιοριτούρες (παρά μόνο εκεί που ένιωθε πως μας έχανε). Με βασικό όργανο του την καλοκουρδισμένη πρωταγωνίστρια, χειρίστηκε τη θεατρική συγκίνηση έξυπνα κι αποτελεσματικά. Η Γουλιώτη αφέθηκε εντελώς στα χέρια του και η αφοσίωση της απέδωσε, παίρνοντας το κοινό μαζί της από τα πρώτα λεπτά. Απέναντι της στάθηκε μια λίγο περισσότερο «τσιμπημένη» απ’ το ζητούμενο αισθησιακή Κλυταιμνήστρα, με μια εντυπωσιακή Καρυοφυλλιά Καραμπέτη να περιφέρει άχαρα το στερεότυπο που της είχε επιβληθεί. Λιγότερη πόζα και περισσότερη αλήθεια στα διανοήματα (ακόμα κι αν είναι φαύλα) της ηρωίδας της θα έκανε καλύτερη εντύπωση. Η Κόρα Καρβούνη με παρθενική σύνεση αλλά και μια καταπιεσμένη (εκ των πραγμάτων) φλόγα, έφτιαξε μια συγκινητική Χρυσόθεμη που ξέφευγε από το συνηθισμένο μοτίβο. Ο Αποστόλης Τότσικας κρύφτηκε πίσω από τα στεγανά του ρόλου που (ευτυχώς) στη συγκεκριμένη τραγωδία είναι απ’ τους λιγότερο σημαντικούς. Δεν έχει περισσότερες απαιτήσεις από έναν εφηβικό «τραμπουκισμό» (αφού άλλωστε ο Ορέστης εδώ δεν είναι τίποτα άλλο από την τεστοστερόνη που λείπει απ’ την Ηλέκτρα για να πάρει μόνη της εκδίκηση). Φάνηκε ότι είχε δουλέψει τόσο την κίνηση, όσο και το λόγο του, όπως φάνηκε κι η αδυναμία του να σταθεί στο είδος. Έγκυρος όπως πάντα ο Γιάννης Φέρτης ως παιδαγωγός, ενώ ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος, με μια δική του ξεχωριστή ρυθμολογία έδωσε στον Αίγισθο ένα ενδιαφέρον (αν και κάπως παρωχημένο) σχήμα.

Κι αν δε μας σύστησε απ’ την αρχή το Σοφοκλή ο Stein, μας έδωσε μια νόμιμη, ζουμερή, άκρως ενδιαφέρουσα παράσταση. Ηλέκτρα με τα όλα της. Είχε πάθος, είχε συγκρούσεις, είχε αγωνία, συναρπαστικές αναμετρήσεις, εκδίκηση, δικαίωση και κάθαρση. Όλα όσα είναι ικανά για να μας κρατήσουν καρφωμένους στη θέση μας για δύο ώρες. Αυτά όμως είναι Σοφοκλής. Τον ξέρουμε. Θα είχε ενδιαφέρον να πηγαίναμε ένα βήμα πιο πέρα να δούμε και το Stein.

---

Μετάφραση: Μίνως Βολανάκης
Επεξέργασία – Επιμέλεια: Πέτρος Μάρκαρης
Σκηνοθεσία: Peter Stein
Σκηνικά / Κοστούμια: Διονύσης Φωτόπουλος
Φωτισμοί: Japhy Weideman
Μουσική: Alessandro Nidi
Χορογραφία: Λία Τσολάκη
Παίζουν: Γιάνης Φέρτης, Αποστόλης Τότσικας, Μίλτος Σωτηριάδης, Στεφανία Γουλιώτη, Κόρα Καρβούνη, Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Λάζαρος Γεωργακόπουλος.

Ελληνικό Φεστιβάλ,
Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου