Σκηνές από ένα γάμο

Του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν

Θέατρο Προσκήνιο

Μετάφραση: Ζαννής Ψάλτης
Σκηνοθεσία: Νικαίτη Κοντούρη
Σκηνικά-κοστούμια: Γιώργος Πάτσας
Φωτισμοί: Φίλιππος Κουτσαφτής
Παίζουν: Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Μηνάς Χατζησάββας

Εύκολα κάποιες ταινίες μας παραπέμπουν στο σκηνικό μέσο με την έντονη θεατρικότητά τους. Η χρήση εσωτερικών κυρίως χώρων, τα γενικά πλάνα, ο φυσικός φωτισμός και οι διάλογοι-μακρινάρια παραπέμπουν στο θέατρο και δημιουργούν ενίοτε σκέψεις για μεταφορά τους--μάλλον αναδημιουργία-- στη σκηνή. Το αποτέλεσμα φυσικά θα είναι κάτι ολότελα νέο, άλλωστε διαφορετικές ανάγκες καθορίζουν διαφορετικές λύσεις.

Αυτό τον καιρό χτύπησε την Αθήνα σχεδόν επιδημικά η ανάγκη μεταφοράς ταινιών-σταθμών που Ευρωπαϊκού κινηματογράφου στο θέατρο. Η αρχή έγινε αρχές φθινοπώρου με τα Φτερά του Έρωτα του Βιμ Βέντερς και αυτό τον καιρό βλέπουμε Μπέργκμαν (σε επανάληψη) και Βίντεμπεργκ στο σανίδι! Δεν εύκολο να συναγωνιστείς τέτοια ονόματα, γι’ αυτό άλλοι τα καταφέρνουν, άλλοι όχι.

Η διακριτά σεξιστική ματιά του Μπέργκμαν που σκηνοθέτησε τις Σκηνές από ένα γάμο αρχικά ως τηλεοπτικό σήριαλ για καταλήξει να μοντάρει μια μικρότερη κινηματογραφική βερσιόν το ’73 με μεγάλη επιτυχία δύσκολα μετατρέπεται σε αντίστοιχη γυναικεία σκηνοθετική ματιά. Όμως η Νικαίτη Κοντούρη μόχθησε για το αδύνατο, και αυτό που κατάφερε είναι να δώσει μια εντελώς νέα διάσταση στις ερμηνείες, όχι όμως τελικά στην ουσία της συζυγικής οδύσσειας των πρωταγωνιστών. Η σκανδιναβική ψυχρότητα και συγκρατημένη αντιμετώπιση των πραγμάτων αντικαθίσταται άκριτα με ζωηρό μεσογειακό ταμπεραμέντο. Το ξέσπασμά της Liv Ullman έχει αξία, επειδή παρακολουθούμε την ένταση να συσσωρεύεται σταδιακά και τέλος να κλιμακώνεται. Η οξύθυμη διάθεση της Καραμπέτη πάλι είναι παρούσα από την αρχή, οπότε δεν κάνει μεγάλη αίσθηση όταν επαναλαμβάνεται στις διάφορες σκηνές. Κάτι διαφορετικό συμβαίνει με τον Μηνά Χατζησάββα: ο διάχυτος κωμικός του τόνος αποδυναμώνει το φλέγμα του πραγματικού ήρωα που φτιάχτηκε με κινηματογραφικά υλικά και ανταποκρινόταν ακριβώς στις ιδιαιτερότητες της χώρας που γεννήθηκε. Για τους κινηματογραφικούς ερμηνευτές ήταν λογικό η Μαριάνε να βοηθάει τον άντρα της στο φτιάξιμο της βαλίτσας που θα πάρει μαζί του στο Παρίσι για να ζήσει με την γκόμενά του. Λογικό, γιατί η μπεργκμανική γυναίκα πάντα υπερέβαλλε εαυτόν σε μαζοχιστικές τάσεις. Με τους δικούς μας όμως όρους, με γυναικεία σκηνοθεσία και δικούς μας πρωταγωνιστές, κάτι τέτοιο δεν είναι ούτε λίγο αληθοφανές.(κάτι που σχολιάστηκε και από το κοινό κάπου πίσω μου)

Η Μαριάνε και ο Γιόχαν φαίνονται σε όλους το τέλειο ζευγάρι, μόνο μέχρι να αποκαλυφθεί ότι ο δύσμοιρος σύζυγος ασφυκτιά και φεύγει με μια νεαρότερη αφήνοντας γυναίκα και παιδιά. Η ροή των επεισοδίων μας αποδεικνύει στη συνέχεια πόσο και οι δύο είναι ανώριμοι ή καλύτερα «συναισθηματικά αναλφάβητοι» όπως ανα/απο-καλύπτουν και οι ίδιοι προς το τέλος του έργου. Ο Μπέργκμαν με οξύνοια σχολιάζει τις κοινωνικές υποχρεώσεις ρουτίνας, τις εργασιακές απαιτήσεις και όσα κάνουν το ζευγάρι να ασφυκτιά και να αποξενώνεται όλο και περισσότερο.

Το σκηνικό της παράστασης ήταν η απλή λύση της περιστρεφόμενης πλατφόρμας με όλο το πίσω μέρος της σκηνής να καλύπτεται από ένα θαλασσινό τοπίο των χαμένων, προφανώς, διακοπών τους. Επιπλέον αυτό που στην ταινία ήταν οι θεματικοί τίτλοι, έγιναν εδώ ολιγόλεπτη επεξήγηση των ίδιων των πρωταγωνιστών για το τι κάνουν και σε τι κατάσταση βρίσκονται, άκρως μπρεχτικό και κατ’ εμέ λίγο ενοχλητικό. Σε κάτι τέτοιες περιπτώσεις η σύγκριση είναι αναπόφευκτη, πάντως. Εδώ φάνηκε ότι οι σκηνές που είχαν κλειστοφοβική θεατρική σκηνοθεσία στην ταινία έχασαν από την μεταφορά τους σε μια σκηνή ανοιχτή από παντού, που άφηνε παραπάνω «αέρα» απ’ όσο επιτρέπει το κάδρο για σωματική και συναισθηματική έκφραση.