Ο Φυλακισμένος/ Il Prigioniero

Του Luigi DallaPiccola

Εθνική Λυρική Σκηνή, Θέατρο Ολύμπια

Μουσική διεύθυνση: William Lacey
Σκηνοθεσία: Christopher Alden
Σκηνικά: Γιώργος Σουγλίδης
Κοστούμια: Sue Willmington
Φωτισμοί: Ελευθερία Ντεκώ
Παίζουν: Lauri Vasar, Τζούλια Σουγλάκου, Β. Χατζισίμος κ.α


«Οι μονόπρακτες όπερες είναι συναρπαστικές εξαιρέσεις ενός είδους τέχνης όπου ο γιγαντισμός αποτελεί τον κανόνα.» δηλώνει ο σκηνοθέτης στο σύντομο σημείωμά του για το πρόγραμμα της παράστασης και στο πνεύμα αυτής της δήλωσής του ήταν η εξαιρετική σκηνοθεσία του, χωρίς τίποτα περιττό ή επιβεβλημένο λόγω οιασδήποτε σχετικής παράδοσης.

Ο Φυλακισμένος είναι ένα από τα πιο παιγμένα έργα του Νταλλαπίκκολα και πρωτοποριακό για την εποχή του και σε επίπεδο σύνθεσης, γραμμένο σύμφωνα με την τεχνική του δωδεκαφθογγισμού και του σειραϊσμού. Ο Νταλλαπίκκολα εμπνεύστηκε από ποικίλλες πηγές για τη συγγραφή-σύνθεσή του, αλλά γεγονότα από τη ζωή του ήταν κυρίως που τον παρότρυναν να ασχοληθεί με το θέμα της ελευθερίας. Ο ίδιος είχε αρχικά πιστέψει στο όραμα του Μουσολίνι που ευαγγελιζόταν την επίτευξη της italianita, μέχρι που είδε τον αντισημιτισμό να τον κατατρέχει εξαιτίας της εβραϊκής καταγωγής της γυναίκας του.

Ο Φυλακισμένος κρατείται εξαιτίας των πεποιθήσεών του και για λόγους μισαλλοδοξίας και είναι σχεδόν αποκομμένος από κάθε ιστορική αναφορά, πράγμα που τον καθιστά διαχρονική μορφή κάποιου που μάταια ελπίζει και αναζητά την ελευθερία. Η ολιγοπρόσωπη και κλειστοφοβική όπερα του Νταλλαπίκκολα μεταφέρθηκε από το σκηνοθέτη στην εποχή μας, κάτι που τη μετέτρεψε αισθητικά σε μια από τις πιο ενδιαφέροντες προτάσεις φέτος. Περιττό να τονίσω την έφεση της Λυρικής στο γυμνό εσχάτως (πρώτα μαζικά στο Ντον Τζιοβάνι, κι εδώ στην τελική εμφάνιση του ήρωα), εγώ μόνο ως θετικό το χαιρετίζω, αρχίζουν επιτέλους να πέφτουν και τα τελευταία ταμπού—κρίμα όμως που μόνο με ξένους συνεργάτες επετεύχθη αυτό.

Εκεί λοιπόν που είχαμε βαρεθεί να βλέπουμε τα ίδια και τα ίδια—ποιητικές και γλυκανάλατες σκηνοθετικές επιλογές (βλ. περυσινή Μπατερφλάϊ του Minghella), βλέπουμε, και μάλιστα στην Αθήνα, τη Σουγλάκου ως μάνα να τραγουδάει με ποδιά καθαρίστριας και τη σφουγγαρίστρα στο χέρι...και ευφραινόμαστε. Το σκηνικό είναι ένα κατάλευκο κουτί σε σχήμα μισού τριγώνου με πίσσα μαύρο τον τοίχο που υψώνεται από πίσω του, πάνω στον οποίο έπεφταν και οι λευκοί υπέρτιτλοι. Λιτότητα που δεν φώναζε φτώχια, αλλά άποψη, με τη συνοδεία κάθε δυνατής πρόκλησης: η φιγούρα της μητέρας μεταμορφώνεται σε καθαρίστρια των φυλακών και περιδιαβαίνει με κόκκινο κουβά, ο Ιεροεξεταστής ταυτίζεται με το δεσμοφύλακα που περιφέρεται με κοινή αστυνομική στολή, ο Φυλακισμένος πάλι ξεγυμνώνεται για να πεθάνει με κάτι σαν ηλεκτροσόκ και όχι στην πυρά. Οι δυο ορθόδοξοι παπάδες που βρίσκονται στιγμιαία στο δρόμο του Φυλακισμένου καπνίζουν σα φουγάρα και οι χορωδιακές φωνές παίρνουν σάρκα και οστά στο πρόσωπο πολύχρωμα ντυμένης χορωδίας που κάθεται πάνω στη σκηνή και πίσω από το σκηνικό, σε κόκκινα καθίσματα σαν τα δικά μας, με λευκό κουρτινάκι να μας τους αποκαλύπτει όποτε χρειάζεται.

Πολύ καλή σκηνική παρουσία όλων των τραγουδιστών, ειδικά, βέβαια του Lauri Vasar, όλες οι γιαγιάδες κατακοκκίνησαν όταν τον αντίκρισαν ολόγυμνο. Όσο για το μουσικό μέρος του θεάματος, δεν έχω τις απαραίτητες γνώσεις να το σχολιάσω, μια χαρά μου φάνηκε for all I know. Το ίδιο και ο διευθυντής ορχήστρας.