Το Σπιρτόκουτο

του Γιάννη Οικονομίδη

Ο κινηματογράφος είναι, σε γενικές γραμμές, πιο αληθινός απ’ το θέατρο. Εκεί υπάρχουν λιγότερες συμβάσεις και συνήθως περισσότερη ψευδαίσθηση. Αυτό είναι το πρώτο που έχουμε υπόψιν πριν παρακολουθήσουμε μια θεατρική παράσταση που έχει πιο πριν υπάρξει κινηματογραφική ταινία. Πόσο μάλλον όταν η ταινία αυτή είναι το Σπιρτόκουτο του Οικονομίδη, που notoriously φτάνει τη λεκτική βία στα άκρα –όπως δήλωσε ο ίδιος (μάλιστα ακόμη περισσότερο με τη νέα του ταινία Η Ψυχή στο Στόμα) θέλησε να εντρυφήσει στο γνωμικό η «γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει».

Των παραπάνω λεχθέντων, η θεατρική μεταφορά του Σπιρτόκουτου είναι μια ειλικρινής και καλή μεταφορά. Τα δευτερεύοντα πρόσωπα έχουν κοπεί χάριν απλούστευσης και εργονομίας, το σκηνικό είναι μεν ενιαίο αλλά έχει δυο επίπεδα και κάποιο απαραίτητο βάθος –είναι δηλαδή σχεδόν μια τομή ενός διώροφου σπιτιού—και τα σκηνικά αντικείμενα και κοστούμια έχουν αντιγράψει ελεύθερα αυτά της ταινίας. Συχνά και σωστά, η σκηνοθεσία προσθέτει βάθος στο χαρακτήρα, τον χτίζει με μικρές γνώριμες λεπτομέρειες. Αυτές οι λεπτομέρειες είναι που κάνουν τους χαρακτήρες λίγο πιο αντιπαθητικούς στο θεατρικό, απ’ ότι στην ταινία. Η ταινία μας δίνει μικρά ενσταντανέ από κάθε χαρακτήρα μέχρι να ολοκληρωθεί το ψηφιδωτό της οικογένειας: ο πατέρας ωρύεται στο τηλέφωνο, μετά τα βάζει με το γαμπρό του, ύστερα βλέπουμε λίγο τη μητέρα που φορτωμένη ξεφυσάει στην κουζίνα, το γιο που κανονίζει παρτούζα με το φίλο του και την κόρη που τα χώνει χοντρά στην καλύτερή της φίλη.

Στη σκηνή, όλοι τους συνυπάρχουν από την αρχή και έχουμε τη δυνατότητα να τους παρακολουθήσουμε πριν έρθει η σειρά τους να ξεσπάσουν. Ενώ στο σαλόνι οι γονείς λένε τα δικά τους, η κόρη επάνω καλλωπίζεται (βγάζει τα φρύδια της, βάφει τα νύχια της κτλ), ενώ ο γιος σερφάρει σε πορνοσάιτ. Περισσότερος ρεαλισμός εδώ, λιγότερος ίσως, όμως, όταν αποκτήσουν φωνή. Δεν είναι η τσαντίλα και ο τσαμπουκάς που βγάζουν μονάχα, το γεγονός ότι είναι όλοι τους εαυτούληδες τονίζεται πολύ περισσότερο στο θέατρο απ’ ότι στην ταινία. Και είναι λογικό, αφού είμαστε στο θέατρο. Οι χαρακτήρες δεν έχουν πλάνα ολόδικά τους, ακόμη και τις σκηνές τις μοιράζονται, γι’ αυτό και υπερβάλλουν κάπως για να κλέψουν την παράσταση. Μετά η σκηνή τους περνάει και τα πράγματα φαίνονται λίγο να χαλαρώνουν, όμως γενικά η θεατρική προσέγγιση του Σπιρτόκουτου παραμένει λιγότερο σοκαριστική από την πρωτότυπη εκδοχή της.

Άλλες λεπτομέρειες σε σκηνογραφικό επίπεδο, στις οποίες η κάμερα μπορεί να κάνει gros plan, δίνουν το προβάδισμα τραχιάς αληθοφάνειας στην ταινία. Οι γυαλούμπες του Λίτση, η χρυσή αλυσίδα, το χοντρό χρυσό δαχτυλίδι στο χέρι του, ο ανεμιστήρας, η παρατημένη ηλεκτρική σκούπα, δίπλα στα πολυκαιρισμένα έπιπλα του μικροαστικού σαλονιού λείπουν από το θεατρικό, αλλά και να υπήρχαν δε θα έκαναν την αντίστοιχη εντύπωση. Παρομοίως και στην εμμονή με τη γλώσσας του σώματος: οι γκριμάτσες και οι χειρονομίες είναι πιο δυνατές όταν γεμίζουν το πλάνο, παρά όταν κάποιος προσπαθεί να εστιάσει σε αυτά από την πλατεία. Διαφορετικά μέσα, διαφορετικές δυνατότητες and that’s it.

Ο Κώστας Μπάρας πάντως τα βγάζει πέρα παλικαρίσια με τον κινηματογραφικό του αντίπαλο Ερρίκο Λίτση. Είναι συγκινητικός στον εκνευρισμό του, την ακατέργαστη καλοσύνη του και την ήττα του. Όχι πως οι υπόλοιποι υστερούν σε ικανότητες. Λόγω της εγγενούς αλήθειας της, η παρατήρηση μιας οικογένειας με τεταμένες σχέσεις μια ημέρα καύσωνα στον Κορυδαλλό μας μαθαίνει ίσως πράγματα που δεν είχαμε συνειδητοποιήσει για εμάς τους ίδιους. Η ανάγκη για δύναμη και αρχηγιλίκι είναι μεγαλύτερη από κάθε άλλη ανάγκη εδώ σε μας. Η επιβεβαίωση ότι «περνάει ο λόγος μας», είναι το μόνο φάρμακο για τα τεταμένα μας νεύρα.

---

Θεατρική διασκευή: Χαρά Τσιώλη
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Κομνηνός
Σκηνικά-Κοστούμια: Γιώργος Λυντζέρης
Μουσική &Video Art: Ανδρέας Τρούσσας
Φωτισμοί: Αντώνης Παναγιωτόπουλος
Επιμέλεια Κίνησης: Πάνος Μεταξόπουλος
Παίζουν: Κώστας Μπάρας, Τζένη Σκαρλάτου, Μελέτης Γεωργιάδης , Μαριάννα Λαμπίρη, Γιώργος Κατινάς, Άρης Τσαμπαλίκας, Χριστίνα Δενδρινού

Θεατρική Ομάδα 90°C

Θέατρο Βικτώρια-Κεντρική Σκηνή
Μαγνησίας 5 & Γ' Σεπτεμβρίου 119, 210 8233125