Εν θερμώ

Των Λευτέρη Παπαδόπουλου και Ράιας Μουζενίδου

«Η Μαρία Χ. Καταδικάστηκε σε 20 χρόνια κάθειρξη για φόνο εκ προ μελέτης». Ένα στεγνό δεδομένο όπως αυτό, στον αντίποδα μιας συγκινησιακής παράστασης, είναι η κατακλείδα και η άδικη καταδικαστική απόφαση ενός αντρικού, αναμφίβολα, δικαστηρίου που καθ’ όλη του τη διάρκεια το έντονα φεμινιστικό θεατρικό μάχεται να ανατρέψει. Η δολοφονική πράξη δεν ήταν αποτέλεσμα σχεδίου, υποστηρίζει, αλλά ένα ξέσπασμα της γυναικείας συγκατάβασης και υπομονής στην αντρική παντοδυναμία και υπεροψία, κρίνοντας τουλάχιστον από όσα η κατηγορούμενη διηγήθηκε στους συγγραφείς, τα οποία και παρακολουθούμε δραματοποιημένα.

Η λαϊκή καταγωγή της Μαρίας, η απουσία μόρφωσης, η αδυναμία να τα βγάλει πέρα στη ζωή δίχως το (φαινομενικά μόνο) στήριγμα ενός άντρα υπερτονίζεται και δίνει ένα γυναικείο χαρακτήρα δύσκολο να αποσπαστεί από την εποχή του. Από την άλλη, είναι δυνατόν να ιδωθεί από μια πιο α- ή και δια-χρονική σκοπιά, εφόσον η γυναίκα σε αρκετές κοινωνίες δεν χαίρει καλύτερου status από αυτό που περιγράφει το θεατρικό. Εδώ, η πρωταγωνίστρια γίνεται καταρχήν αντικείμενο αγοραπωλησίας όπως ακριβώς ένα θρεφτάρι, στη συνέχεια ανακαλύπτει πως η χρησιμότητά της περιορίζεται στο να αποτελεί μηχανή σεξ και μηχανή που γεννοβολάει, αλλά και πάλι δε βάζει μυαλό. Συνεχίζει να ασχολείται με τους άντρες, μέχρι που να τη φτάσουν στα όριά της και να ξεκάνει τον τελευταίο τυχερό, την ώρα που διάβαινε το κατώφλι με σκοπό να την εγκαταλείψει.

Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος προσέγγισε το λόγο κατά τέτοιο τρόπο συνδυάζοντας στοιχεία που αποκαλύπτουν τη ζωή στη Θεσσαλονίκη και στα πέριξ, όπως τον τρόπο ομιλίας των χαρακτήρων, τη χρήση παραδοσιακών τραγουδιών δίνοντας έτσι ζωντάνια και φρεσκάδα στο έργο. Μια πιο σύντομη εκδοχή ίσως να λειτουργούσε καλύτερα, όπως και να έχει όμως τα πολύχρωμα κοστούμια, η εξαιρετική κίνηση και οι καλές ερμηνείες των νεότατων ηθοποιών δίνουν ένα άρτιο και φορτισμένο ψυχολογικά θέαμα.

Η λαϊκή θυμοσοφία πάλι, έχει βαλθεί να εξηγήσει (στη ζωή και στο θεατρικό) την αιτία της αρσενικής εξουσίας: «Τον άντρα να τον τρέμετε, γιατί έχει κάτι που κρέμεται» είναι ο καλύτερος όσο και άκομψος αστεϊσμός που άκουσα. Ο φαλλός ως αρχικό σύμβολο γονιμότητας έχει γίνει πια παντοτινό σύμβολο αλόγιστης εξουσίας και είναι τελικά το μόνο που οι γυναίκες δε θα καταφέρουν ποτέ να έχουν. Πάντως, σίγουρα η μόρφωση μπορεί να λειτουργήσει διορθωτικά, όπως και η ίδια η πρωταγωνίστρια επαναλαμβάνει συνεχώς: αν κατείχε ένα επάγγελμα, «δε θα είχε ανάγκη από κανένα κερατά». Ίσως αυτά να φαίνονται κάπως γραφικά στη μοντέρνα γυναίκα, πάντως η Ράια Μουζενίδου επέλεξε το θέμα κατ' εμέ εύστοχα, έστω και ως φόρος τιμής στις γιαγιάδες και προγιαγιάδες μας που καταπιέστηκαν χωρίς ποτέ να έχουν τη χαρά να πάρουν το αίμα τους πίσω.

Είναι αναζωογονητικό, εντέλει, να παρακολουθεί κανείς έναν κόσμο που έχει παρέλθει προ πολλού (οι σημερινές γυναίκες έχουν τουλάχιστον κάποια παραπάνω προνόμια), πόσo μάλλον σε έναν ατέλειωτο σκηνικό χώρο με εξαιρετική οροφή και σε ένα κτίριο που καυχιέται πως κάποτε ήταν βιοτεχνία μακαρονιών. Το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον σε δένουν σφιχτά στα δίχτυα τους.

---

Σκηνοθεσία: Ράια Μουζενίδου
Μουσική: Γιώργου Τσαγκάρη
Παίζουν: Όθων Καλαβρυτινός, Νατάσα Κρητικού, Ράια Μουζενίδου, Χρήστος Συρμακέζης, Τζούλη Τσόλκα

Θέατρο Δίπυλον
Καλογήρου Σαμουήλ και Διπύλου, Ψυρρή, 210-3229771