Πόλεμος και Ειρήνη

Του Λέοντα Τολστόι

Ο Λέων Τολστόι πολυγραφότατος και με διεισδυτική ματιά, είναι κυρίως γνωστός για το επικό του έργο Πόλεμος και Ειρήνη και για την Άννα Καρένινα. Ο συμπατριώτης του Piotr Fomenko είναι και αυτός εργατικότατος --έχει ανεβάσει πάνω από 60 παραστάσεις-- και η πολύωρη δοκιμασία των θεατών δε τον φοβίζει διόλου, γι’ αυτό αποφάσισε να μεταφέρει το ογκώδες έργο στη σκηνή. Οι δυο τους συναντούν το αθηναϊκό κοινό του Φεστιβάλ Αθηνών (αλλιώς Ελληνικού Φεστιβάλ ή Ε.Φ.) με την πολύκροτη παράσταση Πόλεμος και Ειρήνη, που, όμως, τελικά παρά τα θετικά της φαίνεται ότι κουράζει λιγουλάκι.

Ολόκληρο το έργο του Τολστόι θα ήταν ανθρωπίνως αδύνατο να παρασταθεί μια και μόνη φορά (τόση έκταση υλικού φτάνει για τηλεοπτική σειρά, κάτι που εκμεταλλεύτηκε το BBC το 1972 για το ομώνυμο miniseries με πρωταγωνιστή τον προ-Hannibal Anthony Hopkins). Ο Φομένκο και το εργαστήριό του επικεντρώθηκαν, ως εκ τούτου, στον πρώτο τόμο του έργου και προτίμησαν σαφώς την ειρήνη από τον πόλεμο, ενδεχομένως και για πρακτικούς λόγους, γιατί σκηνογραφικά η αποτύπωση πεδίων μάχης και στρατοπέδων είναι κατά τι δυσκολότερη από τις οικίες της καλής κοινωνίας, που και αυτές βέβαια αποδίδονται με λιτή, σχηματική σκηνογραφία.

Ο χάρτης με τον οποίο ανοίγει το θεατρικό δεν αφήνει να ξεχάσουμε το μάταιο πόλεμο που μαίνεται μεταξύ Τσάρου και Ναπολέοντα για μια χούφτα γης, όπως και η σποραδική ανάγνωση χωρίων από το βιβλίο που βρίσκεται σε κάθε μέγεθος στα χέρια των πρωταγωνιστών, δε μας αφήνει να ξεχάσουμε ότι οι ήρωες έχουν ξεπηδήσει απευθείας από τις κιτρινισμένες σελίδες του. Οι ειρηνικές μέρες των Ρώσων ευγενών στη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη περνούν με κουτσομπολιά, έρωτες, θανάτους και έντονη ανησυχία για τον πόλεμο που φτάνει ολοένα και πιο κοντά και η σατιρική διάθεση του βιβλίου γίνεται μέσα από την απόδοση του Φομένκο και των ηθοποιών του έως σκανδαλώδης. Οι Ρώσοι ευγενείς αγαπούσαν εκείνο τον καιρό τρομακτικά τη Γαλλία και ομιλούν φανατικά την γαλλική, τα enchante, mon ami, s’il vous plait, au revoir ήταν τα μόνα που καταλαβαίναμε χωρίς τη χρεία των υπερτίτλων (γιατί, φυσικά, η παράσταση είναι στα ρώσικα, ντα, ντα, παζάλουστα και χαρασό). Η απληστία, τα υπερφίαλα ερωτικά καμώματα, η γυναικεία επιμονή και η ανδρική αγάπη για ελευθερία σκιαγραφούνται ολοζώντανα από τις καθαρές ερμηνείες των ηθοποιών. Η παράσταση, πάντως, δε φεύγει ποτέ εντελώς από τα χωράφια της πεζογραφίας –κρατάει σε μεγάλο βαθμό τη στατικότητα και την περιγραφική διάθεση—και αυτός είναι, και όχι η όποια αδυναμία των ηθοποιών, ο μόνος λόγος για τον οποίο το κοινό, που προφανώς έχει ήδη διαβάσει το βιβλίο, αποχωρεί βιαστικό στο δεύτερο διάλειμμα (τρεισήμισι ώρες δεν είναι και λίγες, ομολογουμένως).

Συγκινητικό κρίνεται το εύρημα του σκηνοθέτη να χρησιμοποιήσει σκάλες στις περισσότερες σκηνές: εκτός από την οργανική θέση τους στο σκηνικό, για να το κάνουν προσβάσιμο σε όλα τα επίπεδα, οπτικοποίησαν την προσπάθεια του ανθρώπου να εξυψωθεί πάνω από τα υλικά αγαθά, πέρα από τις μικρότητες και τη ματαιότητα του κόσμου σε ένα πιο πνευματικό επίπεδο, όχι φυσικά ότι τα καταφέρνει, αλλά η προσπάθεια μετράει.

---

Σκηνοθεσία: Piotr Fomenko
Σκηνικά: Vladimir Maximov
Κοστούμια: Maria Danilova
Παίζουν: Galina Tunina, Andrei Kazakov, Ksenia Koutiepova κ.α.

Φεστιβάλ Αθηνών,
Πειραιώς 260, Χώρος Δ
(Δίπλα στο Ι.Μ.Ε.)