Οθέλλος

του William Shakespeare

Μια Λυσσασμένη Γάτα με απειλητικό κλουβί και τουρτοπόλεμους και μερικά ακόμη προκλητικά σκηνοθετικά ευρήματα, ένας Άμλετ με γκροτέσκες φιγούρες και αναφορές από παντού και πολλή λάσπη, είναι εγγύηση για μια φρέσκια οπτική ματιά στο εκάστοτε υλικό με το οποίο θα καταπιαστεί ο Ostermeier. Είδαμε λοιπόν και χτες βράδυ την περιβόητη " πισίνα με πετρέλαιο" που τελικά είχε ενδιαφέρουσα σημειολογία, και ουδεμία σχέση με πετρέλαιο, αλλά ας τα πάρουμε καλύτερα από την αρχή.

Παγκόσμια πρώτη παρουσίαση -ω, τι τύχη για εμάς τους επίμονους εξερευνητές της τέχνης- ήταν η χθεσινή, με κοινό που βαρέθηκε λίγο, αλλά προσπάθησε να μην το κουνήσει ρούπι για δυόμισι ώρες από τις άβολες πέτρες της Επιδαύρου --εκτός από δυο ντουζίνες (τουλάχιστον) ανυπόμονους θεατές που αποχώρησαν κακήν κακώς. Μεταξύ μας, δε τους δίνω και τόσο άδικο, ο Οθέλλος με τους ηθοποιούς που τσαλαβουτούσαν στα νερά, παρότι ευφάνταστος και με εκπληκτική μουσική επένδυση ξεκίνησε εντυπωσιακά, συνέχισε άχρωμα και έκανε αρκετές κοιλιές κατά τη διάρκεια, παρά τις αντίστοιχες σε ένταση και πάθος στιγμές του.

Η ιστορία του μαύρου της Βενετίας είναι λίγο-πολύ γνωστή σε όλους: μια παρθένα κόρη ερωτεύεται τον Οθέλλο και ξεγελάει τον πατέρα της για να φύγει μαζί του και να τον παντρευτεί κρυφά, ο μοχθηρός Ιάγος τη συκοφαντεί για απιστία, για να μπορέσει να εκδικηθεί τον Κάσσιο που βρίσκεται σε ανώτερη θέση από αυτόν και όλα τελειώνουν με τη Δυσδαιμόνα πνιγμένη από το χέρι του άντρα της που αυτοκτονεί πάραυτα, μόλις μαθαίνει την πλάνη του και τον Ιάγο επίσης πεθαμένο, όπως του άξιζε.

Η ζωηρή και απρόσμενη σκέψη του γερμανού σκηνοθέτη μας παρουσίασε μια Δυσδαιμόνα ντυμένη με σέξι μαύρο φόρεμα, ανοιχτή πλάτη και ψηλές γόβες -και λίγο κρύα στο παίξιμό της- και έναν Οθέλλο ντυμένο στα λευκά, αλλά με φουρτουνιασμένη, μαύρη ψυχή. Ο Ιάγος ντυμένος στα λευκά και με πλάνο πρόσωπο, ένας διπρόσωπος διάβολος, σε μια στιγμή παίζει γκολφ σαν πραγματικός κύριος κάνοντας σαφή αναφορά στους δυο ανεξήγητους εγκληματικούς, μα, καθώς πρέπει νέους του Funny Games του Haneke. Επιπλέον, όλη αυτή η σκαιή κοροϊδία του και η εξύφανση τόσο περίτεχνων και πειστικών δολοπλοκιών προς την απόκρυψη της αλήθειας και παρουσίαση μιας φτιαχτής κατάστασης μου έφερε στο νου (μονάχα επειδή είμαι εμμονική με το συγκεκριμένο θέμα, υποθέτω) τη διπροσωπία της Goldman Sachs που ωραιοποιούσε και απέκρυπτε στοιχεία σχετικά με την οικονομική κατάσταση της Ελλάδας όλα αυτά τα χρόνια: είχαμε και σε αυτή την περίπτωση τουλάχιστον ένα βαριά λαβωμένο, την ίδια τη χώρα, αλλά ο Ιάγος της υπόθεσης ζει και βασιλεύει (sic).

Παρωχημένες αξίες και άπιαστες όπως η αξιοπρέπεια και η τιμή γίνονται λεκτικά παιχνίδια στο στόμα του Ιάγου -μήπως δεν είναι τάχα μόνο ιδέες που έχουν εφευρεθεί για να καταπιέζουν τις παρορμήσεις μας;- σε ένα υπερ-μοντέρνο σκηνικό: στις σκηνές της Βενετίας η πισίνα με το μαύρο νερό σχεδόν υπερχειλίζει και σε αυτές της Κύπρου η θάλασσα αποτραβιέται λίγο για να αφήσει περισσότερο χώρο στο έδαφος ανοιγμένο από την ξηρασ ία, καλαμωτές και καμήλες, μια εικόνα ιδανικού θερέτρου με πόρνες και καζίνα, ίδιο Μόντε Κάρλο. Φώτα φθορίου σε μορφή μπάρας έδιναν το δικό τους σκληρό φως από το πίσω μέρος της σκηνής, βιντεο-προβολές παρουσίαζαν εναλλάξ σε γκρο πλάνο τις εντάσεις στα πρόσωπα των ηθοποιών ή απλώς flickering χαλασμένης εικόνας και οι πολυάριθμες καρέκλες επί σκηνής φιλοξενούσαν σιωπηλό όλο το θίασο: αγαπημένη τακτική ήδη να αφήνουν οι σκηνοθέτες το θίασο παρών καθ' όλη τη διάρκεια του έργου στη σκηνή, ούτως ώστε οι καθισμένοι ηθοποιοί να γίνονται απλώς "αόρατοι" και οι όρθιοι να παίζουν τη σκηνή που τους αναλογεί (συμφωνώ με τον Αντώνη ότι το θέατρο θέλει τις εισόδους και τις εξόδους των ηθοποιών, αλλά η βουβή συνομωσία που παρουσιάζει ο Οστερμάγιερ μου αρέσει εξίσου).

Να σημειώσω στα πεταχτά την απόλυτη αντίθεση της αισθητικής του χθεσινού Οθέλλου με τις μεσαιωνικές εικόνες του Othello (1952) του Orson Welles και μάλιστα παιγμένου από τον ίδιο, να κάνω μνεία στην ένταση και την παραφορά της ζήλειας και της εκδίκησης με τη φράση του πρωταγωνιστή "9 ολόκληρα χρόνια θα ήθελα να τον σκοτώνω" (αναφερόμενος στον υποτιθέμενο αντίζηλο Κάσσιο) και να υποκλιθώ στο μεγαλείο των σκηνών μεταξύ Οθέλλου και Ιάγου: οι δυο ηθοποιοί μαζί έδωσαν τις πιο ηλεκτρισμένες στιγμές της παράστασης, ενώ έχασαν κάπως τη λάμψη τους όταν έπαιζαν με άλλους παρτεναίρ.

Το νερο; Ακόμη αναρωτιέστε που κολλούσε; Θα έπρεπε να το έχετε καταλάβει μέχρι τώρα, αλλά ιδού: το νερό δεν περιορίζεται, ρέει ανύποπτα και ελεύθερα προς κάθε κατεύθυνση, το νερό δεν μπορεί να ανήκει σε κανέναν γιατί η φύση του είναι να απλώνεται και να αγκαλιάζει τους πάντες, το νερό δεν αγαπάει κάποιον περισσότερο από κάποιον άλλον, δε μπορεί να δοθεί και δεν αρέσκεται στις αποκλειστικές σχέσεις, χαίρεται να πλένει όλα τα πρόσωπα και να χαϊδεύει όλα τα κορμιά. Τέτοια ήταν και η ψεύτικη κατηγορία της Δυσδαιμόνας: ότι ήταν τάχα, άπιστη σαν το νερό.

---

Σκηνοθεσία: Thomas Ostermeier
Σκηνικά: Jan Pappelbaum
Κοστούμια: Nina Wetzel
Μουσική: Nils Ostendorf
Βίντεο: Sebastien Dupouey
Φωτισμοί: Erich Schneider

Schaubühne am lehniner platz

Ελληνικό Φεστιβάλ
6 & 7 Αυγούστου 2010, 21:00
Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, 210 32 72 000