Ο Βυσσινόκηπος

του Άντον Τσέχωφ

Αν το όνομα ενός γνωστού θεατρικού έργου και ενός εξίσου γνωστού συγγραφέα είναι ικανό να προτρέψει κάποιον να επιλέξει την παράσταση που θα γεμίσει τη βραδιά του, τότε στην περίπτωση αυτή, θα βρεθεί προ μεγάλης εκπλήξεως. Γιατί, ναι, το σύνηθες είναι κάτι τόσο κλασικό όπως ο Τσέχωφ να ανεβάζεται κλασικά ή έστω μόνο με σκηνογραφικές και άλλες εξωτερικές μόνο καινοτομίες. Η εταιρεία θεάτρου Άσκηση, όμως, τόλμησε το αδιανόητο (και μάλιστα για δεύτερη χρονιά, ύστερα από το περσινό America Hurrah): να πειραματιστεί όσο δεν παίρνει με ένα από τα κλασικότερα των θεατρικών και να φέρει το όλο πράγμα σε τέτοια άκρα, που δύσκολα μπορεί να καυχιέται για κατευχαριστημένους, όχι όμως και για μη ταρακουνημένους θεατές (κυριολεκτικά).

Όπως η τέχνη δεν χρειάζεται να ‘ναι απαραίτητα ευχάριστη, έτσι και ο πειραματισμός. Προτείνει κάτι νέο, ασυνήθιστο, που εκ των πραγμάτων δε συμφωνεί με το παγιωμένο γούστο των πολλών, και κάποτε ίσως με τη σειρά του κι αυτό να παγιωθεί. Κάπως έτσι έγινε με την performance, που όταν ξεκίνησε όλοι κοιτούσαν περίεργα και τώρα δεν κάνει πια εντύπωση, όντας απλώς μια ακόμη υποκατηγορία θεατρικής πρακτικής. Το πείραμα της Άσκησης όμως, είναι οριακά δυσάρεστο.

Και το «οριακά δυσάρεστο» δεν έχει να κάνει με το υποκειμενικό βέβαια γούστο, αλλά με τις καθαρά αντικειμενικές φυσικές αντοχές του ανθρώπου, που έχουν πολλά να προσάψουν αρχικά στη διάρκεια της παράστασης. Με τρεις γεμάτες ώρες (200 λεπτά, για την ακρίβεια, με διάλειμμα στο δίωρο!) ο Βυσσινόκηπος δοκιμάζει και τον πιο εκπαιδευμένο θεατή για δύο λόγους: τον αναγκάζει να υποστεί λογιών-λογιών εκκωφαντικούς θορύβους και φωνές και του δίνει ελάχιστο αφηγηματικό πάτημα. Ο καημένος ο Τσέχωφ λειτουργεί εδώ εντελώς ως πρόσχημα στις φιλοσοφικές και σωματικές αναζητήσεις της ομάδας, με το έργο του για την νέα τάξη πραγμάτων που έρχεται να ανατρέψει (καταστρέφοντας) την παλιά στη Ρωσία των αρχών του προηγούμενου αιώνα να προσεγγίζεται μέσω του γκροτέσκου και της φάρσας. Μάλιστα, η εμμονή στα εξωτερικά σχήματα (slapstick κτλ) είναι τέτοια, που κάθε νόημα και έμφαση στο λόγο απεμπολείται εντελώς. Η εκφορά πασχίζει να στερήσει από το λόγο κάθε ουσία, οι ηθοποιοί εκφωνούν το κείμενο απνευστί, μονοκοπανιά, και μόνο κάποιες στιγμές ουρλιάζουν υπέρ του δέοντος σε ορισμένες φράσεις και λέξεις. Είναι από τις φορές που πραγματικά εκτιμά κανείς τη δυσκολία του να είσαι ηθοποιός και να δίνεις τέτοια μάχη να χειραγωγήσεις το υλικό σου κάθε μέρα, σε αφήνει κατάκοπο.

Η παράσταση έχει εξαιρετική μουσική, στο ενδιάμεσο της ανυπόφορης φασαρίας, καθώς και treat στο διάλειμμα, κάτι σα δωροδοκία ας πούμε για να μείνεις και στο δεύτερο μέρος. Το υπόγειο γκαράζ έχει απίθανα ταιριαστή ατμόσφαιρα με το θέμα του Βυσσινόκηπου --σε βάζει να σκέφτεσαι ότι είναι αυτό που έμεινε μετά το κόψιμο των δέντρων--και η έκπληξη της έναρξης συνεχίζεται για λίγο ακόμα: ο μικρός Νικόλας Κασιδάκος παίζει σε μια σκάφη με τα καραβάκια του, καρφώνει το κοινό μέχρι να το κάνει να νιώσει άβολα και ξεκαρδίζεται στα γέλια. Γιατί η ζωή δεν είναι παρά μόνο μια φάρσα, όχι όμως ότι χρειάζεται να χάσουμε τρεις πολύτιμες ώρες για να το μάθουμε. Από την άλλη, η παράσταση βγάζει το θεατή τόσο πολύ από το context κι έτσι ξεχνιέται στο τέλος να κάνει τις απαραίτητες συγκρίσεις. Δε θυμάται πλέον ούτε πως ήταν η Rampling που έπαιξε τη Ρανέφσκαγια στο The Cherry Orchard του Κακογιάννη, ούτε κανένα προηγούμενο ανέβασμα. Γιατί ετούτο εδώ είναι, στη ζωή μου, one of a kind.

---

Σκηνοθεσία: Περικλής Μουστάκης

Μετάφραση: Αρετή Μαθιουδάκη
Σκηνικά-κοστούμια : Άγγελος Αγγελή
Μακιγιάζ : Άγγελος Μέντης - Μαρία Ηλία
Μουσική επιμέλεια : Βασιλική Λεοντάρη
Φωτισμοί : Παναγιώτης Μανούσης
Παίζουν: Γιάννης Ιωάννου, Θανάσης Κουβούσης, Ελισάβετ Λουμπαρδιά, Στέφανος Λώλος, Ελένη Μαούνη, Στεφανία Μαρμαγγέλου, Σώζων Μπέσης, Κωνσταντίνος Παπαθεοδώρου, Ματίνα Περγιουδάκη, Λύσανδρος Σπετσιέρης, Δώρα Στυλιανέση, Φιντέλ Ταλαμπούκας, Νικόλας Κασιδάκος

Θέατρο Άσκηση
Φραγκούδη 18-20 (πίσω από το Πάντειο), 210 9236992